1- رعایت تقوای الهی:
امام علی(ع) در خطبه 183 نهج البلاغه می فرمایند: «و اعلموا انه من یتق الله یجعل له مخرجا من الفتن و نوراً من الظلم» «آگاه باشید آن کس که تقوای الهی پیشه کند و از خدا بترسد خداوند راهی برای رهایی از فتنه ها به روی او می گشاید و با نور هدایت از تاریکی ها می گریزد.» از این بیان امیرالمؤمنین(ع) این نکته دریافت می شود که هرگاه در جامعه ای روحیه تقوا و پرهیزگاری گسترش یابد، آسیب پذیری آن جامعه در برابر فتنه های احتمالی کاهش خواهد یافت.
2- تقویت بصیرت سیاسی:
در فتنه ها عامل اصلی شناخت و درک درست داشتن، بصیرت است. بصیرت چراغی است که همواره روشنگر و نجات بخش انسان از گمراهی هاست و به انسان قدرت می دهد تا با حق محوری راه صواب را از ناصواب تشخیص داده و راه حق را برگزیند. در سایه بصیرت است که حق و باطل، به خوبی آشکار می گردد و انسان از ظواهر اشیاء و حوادث عبور نموده و به درکی فراتر از چهره ظاهری آنها نائل می آید. حضرت علی(ع) در این باره می فرماید: «یا ایها الناس فانی فقأت عین الفتنه و لم یکن لیجتری علیها احد غیری لعلی بصیره من نفسی و یقین من ربی» «من بودم چشم فتنه را کور کردم و کسی جز من جرأت آن را نداشت و این نبود مگر به دلیل بصیرت و یقینی که از پروردگار داشتم.» و در جای دیگر فرمودند: «فقد البصر اهون من فقدالبصیره » به مراتب تحمل فقدان بصر آسان تر از فقدان بصیرت است. از این رو تقویت بصیرت افراد جامعه یکی از راه هایی است که در چارچوب مبارزه ریشه ای با فتنه در جامعه حائز اهمیت است.
3- شناخت مراکز فتنه و افشای اهداف آنها
شناسایی طراحان فتنه و افشای اهداف و انگیزه آنان یکی از راهکارهای مقابله با فتنه است. در این راهکار دو هدف نهفته است: نخست آنکه طراحان فتنه و فتنه انگیزان به مردم معرفی می شوند و دیگر آنکه مردم با پی بردن به اهداف شوم آنان به دام فتنه گرفتار نمی شوند.
امیرمؤمنان علی(ع) با شناسایی مراکز فتنه انگیزی مانند معاویه و خوارج آنان را به مردم معرفی کرده و نقاب از چهره فریبکار آنان برداشتند. امام(ع) در نامه ای به معاویه فرمودند: «فاحذر الشبهه و اشتمالها علی لبستها، فان الفتنه طالما اغدفت جلابیبها و اغشت الابصار ظلمتها»(نامه 56) «از شبهه و حق پوشی بپرهیز. فتنه ها دیر زمانی است که پرده های سیاه خود را گسترانده و دیده هایی را کور کرده است.» و در نامه 23 فرمودند: «ای معاویه گروه بسیاری از مردم را به هلاکت کشاندی با گمراهی خود فریبشان دادی و در موج سرکش دریای جهالت خود غرقشان کردی تا آنجا که تاریکی ها آنان را فرا گرفت و در امواج انواع شبهات غوطه ور شدند و از راه حق به بیراهه ا فتادند...
4- ثبات قدم و پرهیز از احساسات به هنگام پیدایش فتنه:
هر گاه زمانه به فتنه گرفتار آمد و جلوه های آن پدیدار گشت نباید دچار احساسات، تزلزل و تردید و بدون مطالعه و بررسی همه جانبه وارد معرکه شد. وقتی فتنه انگیزان تصمیم می گیرند جامعه را دچار سرگردانی و فتنه کنند به باطل خود لباس حق می پوشانند و با ترفندهای مختلف سیمای حق را مورد هجوم قرار می دهند. لذا در چنین زمانی ممکن است مردم فتنه را نشناخته و چه بسا به استقبال آن روندو از آن حمایت کنند. حضرت علی (ع) می فرمایند: «وقتی فتنه فرا می رسد مانند جوانی است که در عنفوان جوانی به سرمی برد» (خطبه 151) کنایه از این که آغاز فتنه همانند دوران جوانی بسیار شاداب، جذاب وپرنشاط است. اما وقتی آتش فتنه خاموش شد و پرده ها کنار رفت «سیمای زشت آن چون آثار باقیمانده برسنگهای سخت زشت و دیرپاست... طولی نمی کشد که پیرو از رهبر و رهبر از پیرو بیزاری می جوید و با بغض و کینه از هم جدا می شوند و به هنگام ملاقات همدیگر را نفرین می کنند.» (خطبه 151) از این رو هنگام فتنه می بایست ثابت قدم بود و براساس احساسات و حدس و گمان موضعگیری نکرد.
به فرموده امیرالمؤمنین علی (ع) «و تثبتوا فی قتام العشوه واعو جاج الفتنه (همان)... «و در گرد و غبار پیشامدها که به درستی نمی توان واقعیت امور را دید و در فتنه های درهم پیچیده، ثابت قدم و استوار بمایند.».
5- تکیه براصول و معیارها به جای افراد و شخصیتها:
یکی از مهمترین شیوه های مقابله با فتنه در جامعه تکیه مردم بر اصول و معیارهاست. اصول و ارزشها به خودی خود قابل شناخت و آگاهی است و علیرغم پیچیدگی ها و دشواریهای موجود می توان حق و باطل را از طریق خود حق و باطل و معیارهای آن شناخت و آنگاه با تکیه بر معیارهای حق و باطل و محک قرادادن آن به سراغ شناسایی مصادیق و افراد رفت. فرمایش علی (ع) به حارث بن حوط که دو قطبی شدن جامعه برایش سنگین بود قابل تأمل و دقت است که فرمودند: «یا حارث انک نظرت تحتک ولم تنظر فوقک، فحرت انک لم تعرف الحق فتعرف من اتاه ولم تعرف الباطل فتعرف من اتاه» (حکمت 262) «ای حارث تو زیر پای خود را دیدی و بالایت را نمی بینی لذا متحیر و سرگردان شدی، تو حق را نشناختی تا بدانی که اهل حق چه کسانی می باشند؛ و باطل را نیز نشناختی تا باطل گرایان را بدانی.»
6- پرهیز از اختلاف و پراکندگی و فخر و برتری جویی
امیرمؤمنان علی(ع) در خطبه5 نهج البلاغه با اشاره به مقابله با امواج فتنه ها از طریق مراجعه به کشتی های نجات که همان اهل بیت(ع) هستند می فرمایند: «و عرجوا عن طریق المنافره و منعوا تیجان المفاخره» «...از راه اختلاف و پراکندگی بپرهیزید و تاج های فخر و برتری جوئی را بر زمین نهید.»
از این فرمایش گرانقدر حضرت علی(ع) این مطلب حاصل می شود که اولاً گسترش تفرقه و اختلاف در جامعه اسلامی زمینه شعله ورتر شدن آتش فتنه را هموار می سازد چرا که فرصت را برای فتنه انگیزی دشمنان و مخالفان نظام اسلامی مهیا نموده و آنها را در مسیر تحقق اهداف شومشان امیدوار می سازد. همچنین صفت رذیله فخر و تکبر و برتری جوئی موجب می شود جامعه نتواند به آرامش لازم دست پیدا کند.
7- رجوع به امام حق و رهبری صالح به هنگام پیدایش فتنه
از مهمترین و مؤثرترین راهکارهای خروج از شرائط فتنه و مقابله با آن رجوع به امام حق و رهبری صالح به هنگام پیدایش فتنه هاست. نقشی که امام و رهبری می تواند در نابودی و اضمحلال فتنه ایفا کند بی بدیل است. رهبر ناخدای کشتی جامعه و امت، در دریای متلاطم حوادث و پیشامدهاست.
به هنگام بروز حوادث و فتنه های گوناگون رهبر همانند پرچم و علمی است که چشم امت نظاره گر آن است. امام علی(ع) خطاب به امتی که در فتنه ها و شبهات گرفتار آمده اند می فرمایند: «فاین تذهبون؟» و انی تؤفکون؟ والا علام قائمه والایات واضحه و المنار منصوبه فاین یتاه بکم و کیف تعمهون و بینکم عتره نبیکم و هم ازمه الحق و اعلام الدین و السنه الصدق» «مردم! کجا می روید! رو به کدام طرف می کنید؛ پرچمهای حق برپاست و نشانه های آن آشکار است. با این که چراغ هدایت روشنگر راهند بازگمراهانه به کجا می روید؟ چرا سرگردان هستید؟ در حالیکه عترت پیامبرتان در میان شماست. آنها زمامداران حق و یقینند و پیشوایان دین و زبان های راستی و صدق...» (خطبه 78)
واقعیت این است که ولایت از مهمترین ارکان دین اسلام است و نظام سیاسی اسلام و شیوه حکومتی دین بر پایه ولایت است. ولایت به معنای پذیرفتن رهبری پیشوای الهی و نیز اعتقاد به اینکه امامان معصوم(ع) پس از پیامبر اسلام از سوی خداوند بر مردم ولایت دارند. ولی خدا حاکم الهی بر مردم است و اطاعت از او به عنوان «اولی الامر» واجب است.
از آنجا که ولایت فقیه شعبه ای از ولایت نبی اکرم و امام معصوم(ع) است تمام اختیاراتی که پیامبر و امام در اداره امور جامعه داشتند ولی فقیه نیز از آن برخوردار است و به تعبیر امام راحل «این توهم که اختیارات حکومتی رسول اکرم(ص) بیش از حضرت امیر بود و یا اختیارات حکومتی حضرت امیر بیش از فقیه است باطل و غلط است.» (امام خمینی، ولایت فقیه ص 36)
نکته مهم که پیامبر و امام معصوم (ع) دراداره جامعه دارای اوامر و نواهی بودند و مسلمان و پیرو پیامبر و امام، همانگونه که از اوامر و نواهی الهی تبعیت می کند باید گوش به فرمان پیامبر و امام نیز باشد «اطیعو ا... واطیعو الرسول و اولی الامر منکم» عین همین مطلب درمسئله ولایت فقیه نیزجاری است.
ولی فقیه نیز به جهت جایگاه و ولایتی که به او واگذار شده دارای اوامر و نواهی ویژه ای است و یک مسلمان واقعی همانگونه که خود را در برابر اوامر و نواهی پیامبر وامام معصوم (ع) ملتزم می داند باید به دستورات ولی فقیه نیز ملتزم باشد واین موهبتی است که برخی یا اساساً چنین باوری ندارند یا عقیده شان سست و بی بنیان است و یا گاهی درعمل از انجام تکلیف برخاسته از ولایت پذیری سرباز می زنند. از این رو هرگاه جامعه به فتنه مبتلا شد یکی از مهمترین و مؤثرترین راههای نجات از فضای غبار آلود آمیختگی حق و باطل، نگاه به رهنمودها و شاخصه های ترسیم شده توسط امام حق و رهبری صالح جامعه است.
انتخابات دهم و فتنه
انتخابات 22خرداد ماه که با حضور قریب به 40میلیونی ملت همراه بود با شکوه ترین انتخابات تاریخ انقلاب اسلامی محسوب می شد اما متاسفانه پس از این انتخابات با شکوه، مجموعه ای از حوادث به وقوع پیوست که ریشه درمسائل قبل از انتخابات و حتی سال های قبل داشت.
بسیاری از ریشه ها و عوامل فردی و اجتماعی پیدایش فتنه که از آن سخن به میان آمد، نظیر پیروی از هوای نفس و خودمحوری، آمیخته شدن حق و باطل، ضعف بنیان های ایمانی و اعتقادی افراد، پیشنهادات حاوی بدعت نهادن در قوانین جاری کشور، تفرقه و اختلاف و پراکندگی و... در وضعیت پیش آمده مشاهده می شد. این وضعیت (فتنه) که تا قبل از انتخابات به صورت پنهانی درحال شکل گیری بود درمرحله بعد از انتخابات به صورت آشکار و بی پرده رخ عیان نمود.
میرحسین موسوی که درسخنرانی ها، مناظره ها و مصاحبه های قبل از برگزاری انتخابات ریشه مشکلات کنونی کشور را فاصله گرفتن از راه امام و ارزش های اصلی انقلاب می دانست تلاش گسترده ای به عمل آورد تا خود را احیاگر راه و خط حضرت امام خمینی (ره) معرفی کند.
وی همچنین خود را فردی معرفی می نمود که با اعتقاد به ولایت فقیه وارد صحنه انتخابات شده است.
«با اعتقاد به ولایت فقیه وارد صحنه شدم. ولایت فقیه بزرگترین نقش را درپیروزی انقلاب داشته است و ما در این 30سال، بدون این اصل هر لحظه ممکن بود به فضای قبل از انقلاب غلت بزنیم. ولایت فقیه ما را در مقابل کودتا و خودمختاری ها حفظ کرده است. من با قبول این مسأله وارد عرصه انتخابات شده ام.»
(موسوی، دانشگاه فردوسی مشهد- 1388)
همچنین میرحسین، پیش از برگزاری انتخابات با تأکید بر قانونگرایی وحرکت بر مدار قانون درباره علت حضور خود اظهار می داشت که با توجیه قانون شکنی ها و ایستادن دولت کنونی در برابر قانون احساس خطر می کند. وی همچنین درخصوص جایگاه نهادهای مختلف در قانون اساسی می گوید:«ما درکشور خود یک قانون اساسی داریم که در آن جایگاه نهادهای مختلف به دقت مشخص شده است و ما هم باید از همین جا شروع کنیم. اینجا بحث از سلیقه اینجانب و دیگری بیهوده است و اگر کسی به قانون اساسی اعتقاد نداشته باشد و نامزد شود با مردم خدعه کرده است و همه باید ملتزم به قانون باشیم(02/1/88)
اما برخلاف همه این ادعاها موسوی تحت تأثر القائات جریانات پشت پرده، برای اولین بار در ۳۰ سال گذشته، قبل از اتمام انتخابات و شمارش آراء خود را پیروز انتخابات اعلام کرد و پس از اعلام نتایج نیز با اصرار بر موضوع «تقلب» با اتخاذ مواضع و اقدامات نسنجیده ای علیه نهادهای قانونی نظام، مردم را به اردوکشی خیابانی به منظور ابطال انتخابات فراخواند. البته در این مسیر نباید نقش برخی احزاب و تشکیلات و شخصیت های سیاسی را نادیده انگاشت که با همراهی و حمایت وسیع مالی و تبلیغاتی رسانه های بیگانه در شعله ور نمودن آتش فتنه تلاش می نمودند.
سخنان رهبر معظم انقلاب اسلامی در خطبه های نماز جمعه تهران می توانست فصل الخطاب همه این رفتارها و حوادث باشد. رهبر معظم انقلاب در آن اجتماع باشکوه فرمودند:
«آن کسانی که به یک نحوی یک نوع مرجعیتی در افکار مردم دارند، از این سیاسیون و رؤسای احزاب و کارگردانان جریانات سیاسی که یک عده ای از اینها حرف شنوی دارند، اینها خیلی باید مراقب گفتار خود باشند. اگر آنها کمی افراطی گری کنند، دامنه این افراطی گری در بدنه مردم به جاهای بسیار حساس و خطرناکی خواهد رسید که گاهی خود آنها دیگر نمی توانند آن را جمع کنند. که ما نمونه هایش را دیده ایم... اگر نخبگان سیاسی بخواهند قانون را زیرپا بگذارند یا برای اصلاح آبرو، چشم را کور کنند چه بخواهند و چه نخواهند، مسئول خون ها و خشونت ها و هرج ومرج ها آنهایند. من به همه این آقایان، این دوستان قدیمی، این برادران توصیه می کنم بر خودتان مسلط باشید. سعه صدر داشته باشید، دست های دشمن را ببینید، گرگ های گرسنه کمین کرده راکه امروز دیگر نقاب دیپلماسی را یواش یواش دارند از چهره هایشان برمی دارند و چهره حقیقی خودشان را نشان می دهند ببینید، از اینها غفلت نکنید».(92/3/88)
رهنمودها و هشدارهای معظم له به همه جریان های سیاسی که با حمایت میلیونی نمازگزاران همراه بود نوید همراهی همه نیروهای انقلاب را می داد اما رفتارهای صورت گرفته توسط موسوی و کروبی و برخی جریان های همسو با آنها نشان ازحرکتی در مسیر خطرناک انتحار سیاسی و رویارویی با نظام اسلامی می داد.
بیانیه های موسوی، مجمع روحانیون مبارز، جبهه مشارکت، سازمان مجاهدین انقلاب اسلامی و برخی از شخصیت های هوادار آنها پس از انتخابات نشان می داد که آنها ایستادن در برابر حاکمیت و ولی فقیه را یک امر مشروع برای احیای حق تلقی می کنند و همچنان بر این موضوع پافشاری می کنند که در انتخابات تقلب شده و حقوق مردم نادیده گرفته شده است.
موسوی در بیانیه شماره 5 خود که در فردای پس از بیانات رهبر معظم انقلاب صادر گردید، ضمن تن ندادن به مسیر مشخص شده توسط قانون اساسی و زیرسؤال بردن شورای نگهبان در برابر رهنمودهای مهم رهبری انقلاب ایستاده و می نویسد: «اکنون مقامات کشور با صحه گذاشتن بر آنچه در انتخابات گذشت مسئولیت آن را پذیرفتند و برای نتایج هرگونه تحقیق و رسیدگی بعدی حد تعیین کرده اند» با توجه به این نوع اظهارات و مواضع این سؤال اساسی پیش می آید که آیا اینگونه موضعگیری ها و بیانیه ها که در چند روز بعد از انتخابات از برخی افراد و جریانات سیاسی به ویژه از سوی آقایان موسوی و کروبی دیده شد، نشان از نقض سخنان قبل از انتخابات و تضاد در قول و فعل آنها نیست؟! شایسته است تمامی نخبگان از همه جریانات سیاسی به این سخن مقام معظم رهبری که در روز عید مبعث در خصوص خواص فرمودند، دقت و توجه ویژه ای کنند.
«نخبگان سرجلسه امتحانند. امتحان عظیمی است. در این امتحان مردود شدن، رفوزه شدن فقط این نیست که ما یکسال عقب بیافتیم، سقوط است»
راه چاره چیست؟
علاوه بر نکاتی که در این نوشتار در خصوص راه های خروج از فتنه به آنها اشاره شد، جا دارد به راهکار پایانی ارائه شده یعنی رجوع به امام حق و رهبری صالح توجه و عنایت ویژه ای مبذول داشت.
امام و ولی امر درجامعه اسلامی نقش محوری دارد و به منزله تسبیحی است که دانه های متفرق آن را متحد و منسجم می سازد و از متفرق شدن نگهشان می دارد. اگر بنا باشد ولی امر مورد اطاعت قرار نگیرد و مردم و نخبگان با التزام و تعهد بر گرد شمع وجودش جمع نشوند اتحاد و انسجام آنها خدشه دار می گردد و آتش فتنه شعله ورتر می شود. مخالفت در برابر اوامر ولی امر، میدان را برای نفوذ نامحرمان باز و زمینه را برای ضربه وارد ساختن آنها فراهم می کند. کم نیستند افرادی فرصت طلب که به جهت کوتاه شدن دستشان در جامعه اسلامی مترصد فرصتی هستند که بتوانند به نظام اسلامی ضربه وارد سازند. بنابراین لازم است همه مردم و نخبگان در تمامی زمینه های سیاسی و اجتماعی مطابق با معیارها و رهنمودهای مقام ولایت عمل کنند و همواره به آن قله مرتفع و شامخ بنگرند و مواضع و اقدامات خود را با شاخصه ها و منویات ارائه شده توسط ایشان منطبق سازند چرا که با توجه و عمل به رهنمودها و هشدارهای مقام معظم رهبری، امواج فتنه ها در هم شکسته می شود و این نکته ای است که همه افراد و جریانات سیاسی دلسوز و پیروز انقلاب و خط امام و رهبری به طور شفاف و صریح به آن اذعان می نمایند.
به هر ترتیب انتخابات دهم فرصت و امتحان عظیمی بود که طی آن برخی افراد، نخبگان و گروه ها که بعضاً سابقه درخشانی نیز در راه انقلاب داشتند لغزیدند و چهره ای متفاوت و متناقض از آنچه می نمودند به نمایش گذاشتند. لکن شایسته است کسانیکه اشتباه تصور می کردند و رفتاری غلط در حوادث اخیر پیمودند دست از لجاجت بردارند و به آغوش ملت، نظام و انقلاب بازگردند. بی تردید ملت با کرامت و بزرگوار ایران همواره فرصت این بازگشت و اصلاح را برای همه نادمان باز خواهد گذاشت.
قطره دریاست اگر با دریاست
ورنه او قطره و دریا، دریاست | 
